Osłona bezpieczeństwa ze znakiem CE

Volenti non fit iniuria - Chcącemu nie dzieje się krzywda

Jedną z ważniejszych zmian jakie wprowadziła Dyrektywa Maszynowa 2006/42/WE [1] w art. 1, pkt 1, lit. c) było objęcie elementów bezpieczeństwa oznakowaniem CE. Osłona jest elementem bezpieczeństwa, więc w pewnych sytuacjach wymaga oznakowania CE i wystawienia deklaracji zgodności. Poprzednia dyrektywa 98/37/WE wymagała jedynie deklaracji zgodności.

Element bezpieczeństwa jest zdefiniowany w art. 2, lit. c) jako element spełniający funkcje bezpieczeństwa, którego uszkodzenie zagraża bezpieczeństwu i który nie jest niezbędny do działania maszyny. Osłony i urządzenia ochronne wyczerpują znamiona powyższej definicji, a ponadto jako ochrona przed częściami ruchomymi występują w pkt 7 Załącznika V "Orientacyjny wykaz elementów bezpieczeństwa, o których mowa w art. 2 lit. c". 

Dodatkowym warunkiem w art. 2, lit. c) Dyrektywy Maszynowej jest niezależne wprowadzenie do obrotu. Osłony i inne elementy bezpieczeństwa zainstalowane na nowych maszynach lub sprzedawane jako części zamienne są wyłączone w art. 1, pkt 2, lit.a) dyrektywy maszynowej.

Wykazanie, czy osłona maszyny wymaga oznakowania CE należy poprzedzić szczegółową analizą. Definicja elementu bezpieczeństwa obejmuje części maszyn, które są osłoną, chociaż nie zostały zaprojektowane jako element bezpieczeństwa. Pokrywy zabezpieczające przed zanieczyszczeniem i inne wyposażenie, które oprócz swojej funkcji pełni rolę fizycznego oddzielenia od zagrożenia jak stanowi pkt 1.1.1 lit. f) Załącznika I. W normie zharmonizowanej EN 953 w pkt 3.1 osłona jest zdefiniowana jako fizyczna bariera, zaprojektowany jako części maszyny, zapewniająca ochronę*. Przewodnik [2] w §42 "Elementy bezpieczeństwa" wyjaśnia, że: "Elementy wprowadzane do obrotu oddzielnie, które zgodnie z przeznaczeniem określonym przez ich producenta, mają pełnić funkcje ochronne i robocze lub być użytkowane do celów zapewnienia bezpieczeństwa lub do celów roboczych, uznaje się za elementy bezpieczeństwa."

Wymaganie oznakowania CE i wystawienia Deklaracji Zgodności występuje w sytuacji, gdy osłona jest niezależnie wprowadzana do obrotu. Jest też nowość w stosunku do dyrektywy 98/37/WE, w której definicja elementów zabezpieczających nie zawierała tego warunku. W jakim przypadku osłona bezpieczeństwa zostaje wprowadzona niezależnie? Poniższe przypadki zaczerpnąłem z Białej Księgi [3] autorstwa byłego członka Europejskie Komisji Standaryzacyjnej.

Przypadek I. 

Osłona jest projektowana, produkowana i dostarczane do producenta maszyny, która będzie dostarczona do użytkownika końcowego jako część maszyny. Osłona jest wykonywana na zamówienie ze standardowych elementów modułowych, projekt i montaż są zgodne z EN ISO 12100, EN ISO 13857, EN 953 i wszystkimi innymi normami właściwymi dla danego typu urządzenia.

Wytwórca osłony wystawia Deklarację Zgodności i oznakowanie CE osłony jako elementu bezpieczeństwa. Informuje producenta maszyny, że jego obowiązkiem jest instalacja osłony zgodnie z załączoną instrukcją oraz rysunkami, w przeciwnym razie osłona może być niezgodna.

Przypadek II.

Osłona jest projektowana, produkowana i instalowana u producenta maszyn lub użytkownika końcowego maszyny. Osłona jest wykonywana ze standardowych elementów modułowych. Po zakończeniu instalacji, osłony zostaną zweryfikowane jako zainstalowane zgodnie z obowiązującymi normami, Deklaracja Zgodności i oznakowanie CE zostanie wystawione dla osłony jako elementu bezpieczeństwa.

Przypadek III

Osłony są dostarczane zgodnie z projektem i specyfikacją wykonania producenta maszyny lub użytkownika końcowego. W tym wypadku wytwórca osłony jest podwykonawcą zakontraktowanych komponentów, które są przeznaczone dla zamawiającego, co nie spełnia definicji niezależnego wprowadzenia do obrotu, więc nie wystawia Deklaracji Zgodności i oznakowania CE. Odpowiedzialnym za oznakowanie osłony lub całej maszyny łącznie z osłonami jest Zamawiający jeżeli jest to wymagane. Może to być część zamienna starej maszyny, która nie podlega dyrektywie maszynowej 2006/42/WE. Warto poinformować pisemnie Zamawiającego, że osłona wg jego specyfikacji nie spełnia najnowszych wymagań.

Przypadek IV

Standardowe osłony dostarczone do użytku z narzędziami warsztatowych, takimi jak tokarki, frezarki i wiertarki kolumnowe. Wystawia się Deklarację Zgodności i oznakowanie CE osłony. Po zainstalowaniu takiej osłony zgodnie z normami urządzenie może stać się niemożliwe do zastosowania. W takich przypadkach osłony oznaczone znakiem CE nadal można użytkować, ale Deklaracja Zgodności powinna zawierać odpowiednie Zasadnicze Wymagania Dyrektywy Maszynowej zamiast norm. Wszelkie ograniczenia powinny być wymienione w dostarczonej instrukcji użytkowania i instalacji.

Pierwsze dwa przypadki oraz ostatni dotyczą dostawców gotowych rozwiązań osłon bezpieczeństwa, takich jak osłony odległościowe. Przypadek trzeci występuje powszechnie i dotyczy napraw, wymiany czy modyfikacji osłon bezpieczeństwa zarówno przez użytkownika maszyn i jego służby utrzymania ruchu lub podwykonawców. W takim wypadku trudno mówić o niezależnym wprowadzeniu do obrotu. Jednakże wymóg oznakowania CE i wystawienia Deklaracji Zgodności dla danej osłony maszynowej musi być rozpatrywany osobno w każdym przypadku. Zwłaszcza, jeżeli osłona dostarczana jest do maszyny podlegającej Dyrektywie Narzędziowej 2009/104/WE, podlegającej głębokiej modernizacji lub w ogóle nie podlegającej Dyrektywie Maszynowej 2006/42/WE. 

*) tłumaczenie z ang. "physical barrier, designed as part of the machine, to provide protection"

Źródło:

[1] Dyrektywa 2006/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 maja 2006 r. w sprawie maszyn, zmieniająca dyrektywę 95/16/WE (przekształcenie).
[2] Przewodnik dotyczący stosowania dyrektywy 2006/42/WE w sprawie maszyn. Wydanie drugie 2010 r. Pod redakcją Iana Frasera (wersja polska)
[3] "Machine Guards White Paper 2 CE Marking of Guards" 2nd Edition – October 2012, Jeremy Procter, Procter Machine Guarding


Wykaz norm:
PN-EN 953+A1:2009 Bezpieczeństwo maszyn -- Osłony -- Ogólne wymagania dotyczące projektowania i budowy osłon stałych i ruchomych
PN-EN ISO 12100:2012 Bezpieczeństwo maszyn -- Ogólne zasady projektowania -- Ocena ryzyka i zmniejszanie ryzyka
PN-EN ISO 13857:2010 Bezpieczeństwo maszyn -- Odległości bezpieczeństwa uniemożliwiające sięganie kończynami górnymi i dolnymi do stref niebezpiecznych