Maszyna nieukończona - Finis coronat opus

Finis coronat opus - Koniec wieńczy dzieło


dokumentacja techniczna autorstwa Leonardo Da Vinci

Powszechną praktyką jest, że klienci zamawiają maszyny lub maszyny zespolone od jednego dostawcy, natomiast zasilanie i sterowanie tych maszyn od innego dostawcy. Na końcowym użytkowniku takiej maszyny ciąży tedy obowiązek wystawienia deklaracji CE. O tym, czy na układ sterowania można wystawić deklarację CE pisałem w poście O układach logicznych zapewniających funkcje bezpieczeństwa - Omnia sunt interpretanda. Klienci żądają więc od swoich dostawców deklaracji CE lub deklaracji maszyny nieukończonej. Czy możemy za maszynę nieukończoną uznać maszynę, która jest pozbawiona układu sterowania i elementów bezpieczeństwa? 

Termin maszyna nieukończona pojawił się po raz pierwszy w dyrektywie maszynowej 2006/42/EC. Definicja (art. 2  lit. g) ma brzmienie:

„maszyna nieukończona” oznacza zespół, który jest prawie maszyną, ale nie może samodzielnie służyć do konkretnego zastosowania. Układ napędowy jest maszyną nieukończoną. Jedynym przeznaczeniem maszyny nieukończonej jest włączenie do lub połączenie z inną maszyną lub inną maszyną nieukończoną lub wyposażeniem, tworząc w ten sposób maszynę, do której ma zastosowanie niniejsza dyrektywa;"

Jako przykład maszyny nieukończonej podaje się napędy. Silniki elektryczne nie są maszynami nieukończonymi, ponieważ są wyłączone z dyrektywy maszynowej wyłączone (w art.1 pkt 2 lit. k). Napędami takimi mogą być silniki spalinowe, silniki zasilane wysokim lub bardzo niskim napięciem. 

W procedurze dotyczącej maszyny nieukończonej nie występują procedury oceny zgodności , które należy stosować dla maszyn (art. 12). Opisana jest procedura dotycząca maszyny nieukończonej (art. 13). Wprowadzenie do obrotu maszyny nieukończonej musi zostać poprzedzone:

a) przygotowaniem dokumentacji wg załącznika VII część B dyrektywy maszynowej;

b) opracowaniem instrukcji montażu wg załącznika VI;

c) wystawieniem deklaracji włączenia opisanej w załączniku II część 1 sekcja B.

W dokumentacji maszyny nieukończonej nie jest wymagany opis ogólny maszyny, tak jak dla maszyny. Najważniejszą różnicą z punktu widzenia użytkownika jest to, że maszyna nieukończona nie musi spełniać wszystkich wymagań zasadniczych dyrektywy. W deklaracji maszyny nieukończonej producent powinien wymienić, które wymagania zostały spełnione. Maszyna nieukończona nie może zostać oddana do użytku, dopóki maszyna w której zostanie zainstalowana nie spełni wszystkich wymagań dyrektywy.
Jeżeli wyposażenie maszyny nieukończonej w układ sterowania pozwoli spełnić wszystkie wymagania dyrektywy, to użytkownik może wystawić deklarację CE? Tak, ale oprócz tego powinien przeprowadzić procedurę oceny zgodności, a ta wymaga od niego sporządzenia dokumentacji technicznej. W takim przypadku powinien żądać od dostawców czegoś więcej niż instrukcja obsługi. O ile w przypadku układów sterowania zwykle przekazuje się schematy układów sterowania, to kody programów już niekoniecznie. W przypadku dokumentacji mechanicznej nie spotkałem się z przypadkiem przekazania czegoś więcej niż instrukcja i ogólne rysunki maszyny.
Użytkownik bierze na siebie rolę producenta maszyny, a niekoniecznie posiada do tego niezbędne kwalifikacje i personel. Duże przedsiębiorstwa i międzynarodowe koncerny mają przeważnie kadrę techniczną, która jest w stanie zapanować na takim procesem. W przypadku małych i średnich przedsiębiorstw zalecałbym jednak zamawianie pełnowartościowych maszyn z osłonami i układem sterowania (z deklaracją CE), a unikałbym zakupu maszyn nieukończonych. Dotyczy, to również maszyn zespolonych, czy linii technologicznych. Maszyna plus maszyna, to jeszcze bardziej skomplikowana arytmetyka.